Posłuchaj tego odcinku w formie podcastu:

Azja, tak jak powiedzieliśmy sobie wcześniej, jest największym kontynentem. Stąd nic dziwnego, że będzie tam występować bardzo wiele różnych zjawisk i procesów. Dzisiaj powiemy sobie o dwóch, które zaliczają się do tak zwanych procesów wewnętrznych, to znaczy, że powstają w wyniku działania energii, która pochodzi z wnętrza naszej planety. W występowaniu zarówno zjawisk wulkanicznych, jak i trzęsień ziemi sprzyja budowa geologiczna Azji. Jej obszar znajduje się na płytach litosfery, a właśnie w pobliżu granic poszczególnych płyt najczęściej będą występować zarówno zjawiska wulkaniczne, jak i trzęsienia ziemi.

Gdy poszczególne płyty zbliżają się do siebie, wtedy dochodzi do wypiętrzania łańcuchów górskich, a najbardziej spektakularnym efektem takiego przemieszczania się płyt litosfery będzie powstanie Himalajów, a więc najwyższych gór na naszej planecie. Himalaje powstały w wyniku zderzenia ze sobą dwóch płyt kontynentalnych. Płyta indyjska zderzyła się z płytą euroazjatycką. Kiedy jednak zbliżają się do siebie płyta oceaniczna i płyta kontynentalna, wtedy dochodzi do powstania czegoś zupełnie przeciwnego, mianowicie rowów oceanicznych, a więc najniżej położonych miejsc na naszej planecie. Dzieje się tak wtedy, kiedy płyta oceaniczna podsuwa się pod płytę kontynentalną. Tak właśnie powstał najgłębszy rów oceaniczny znajdujący się na naszej planecie, a więc rów mariański, który znajduje się na wschód od Filipin. Takie systemy rowów oceanicznych znajdują się na całym wschodnim wybrzeżu Azji oraz w pobliżu Indonezji. Miejsce, gdzie płyta oceaniczna wchodzi pod płytę kontynentalną, nazywamy strefą subdukcji. I oprócz tego, że występują w niej rowy oceaniczne, to drugim takim bardzo charakterystycznym elementem będą zjawiska wulkaniczne. Skoro rowy oceaniczne występują we wschodniej części Azji, to dokładnie tak samo będzie ze zjawiskami wulkanicznymi. Będziemy mogli je spotkać od Kamczatki, przez Japonię i Filipiny, aż do Indonezji, a więc mówiąc jeszcze inaczej, na całym zachodnim wybrzeżu Oceanu Spokojnego.
Wulkanizm są to procesy związane z wydostawaniem się magmy na powierzchnię Ziemi. Magma, czyli roztopione skały. W momencie, kiedy wypłynie ona jednak na powierzchnię, wtedy nazywamy ją już lawą.

Biorąc pod uwagę aktywność wulkanów, możemy je podzielić na trzy typy. Pierwszy rodzaj są to wulkany czynne, a więc takie, których aktywność obserwujemy dzisiaj. Niekoniecznie musi tutaj chodzić o to, że te wulkany regularnie wybuchają, bo poprzez aktywność wulkanów rozumiemy także chociażby wydostające się gazy czy drobne trzęsienia Ziemi. Przeciwieństwem wulkanów czynnych są wulkany wygasłe, a więc takie, o których nie mamy informacji, że wybuchały. Widzimy wyraźnie po budowie geologicznej, że to jest wulkan, bo jest zbudowany na przykład ze skał bazaltowych. Jednak nie mamy informacji o wybuchu wulkanu w żadnych zapisach historycznych. Mamy jeszcze trzeci rodzaj wulkanów. Są to wulkany drzemiące, a więc takie, o których wiemy, że wybuchały w przeszłości, ponieważ informacje o tym pojawiły się w różnych kronikach, natomiast obecnie nie wykazują żadnej aktywności. Poza tym, że w Azji tych wulkanów znajduje się naprawdę dużo, to warto sobie również kojarzyć, że największe erupcje wulkanów pochodzą właśnie z tego regionu. Wystarczy chociażby tutaj wspomnieć trzy nazwy wulkanów. Pinatubo, Krakatau i Tambora. Te wybuchy były na tyle potężne, że doprowadzały do czasowych zmian klimatu na całej planecie, obniżając średnią temperaturę. Doprowadzały do tego, że w wyniku zmiany składu chemicznego atmosfery na Słońce miało zabarwienie zielone, a księżyc niebieskie. Wybuchy były tak potężne, że w nocy można je było słyszeć z odległości kilku tysięcy kilometrów, a sam wybuch wulkanu Krakatau uznaje się za najgłośniejszy dźwięk, jaki był wyemitowany na naszej planecie.

Na granicach płyt litosfery oprócz wspomnianych wcześniej formujących się łańcuchów górskich, rowów oceanicznych, erupcji wulkanicznych, powstają także liczne trzęsienia Ziemi. Możemy wyróżnić dwie główne przyczyny trzęsień Ziemi. Jedną z nich będą wybuchy wulkanów, gdzie w przypadku gwałtownych erupcji dochodzi również do trzęsień Ziemi. A więc tutaj sprawa jest prosta.
Trzęsienia Ziemi dlatego będą występować w tych samych miejscach, w których występują wulkany. Jednak zdecydowanie częstszą przyczyną trzęsień Ziemi będzie ruch płyt litosfery. W miejscach, gdzie dochodzi do ich zderzeń, ścierania się czy napierania na siebie,
dochodzi do wyzwolenia ogromnej energii, której efektem są właśnie trzęsienia Ziemi. Trzęsienie Ziemi nie powstaje na powierzchni,
powstaje pod powierzchnią w miejscu, które nazywamy hipocentrum. To właśnie z tego miejsca w każdą stronę rozchodzą się fale sejsmiczne. Bezpośrednio nad hipocentrum na powierzchni naszej planety będzie znajdować się epicentrum. To właśnie w tym miejscu najszybciej dotrą fale sejsmiczne, a samo trzęsienie Ziemi będzie też tutaj najbardziej odczuwalne.

Sama siła trzęsienia Ziemi będzie zależeć od kilku rzeczy. Przede wszystkim od energii, która zostanie wyzwolona pod powierzchnią,
ale przecież jeżeli odległość pomiędzy hipocentrum a epicentrum będzie większa, to my je będziemy odczuwać słabiej na powierzchni naszej planety. Siła trzęsienia Ziemi zależy także od budowy geologicznej. Różne rodzaje skał zupełnie inaczej przenoszą drgania. Siłę trzęsienia Ziemi podajemy w tzw. skali Richtera. W sytuacji, gdy trzęsienie Ziemi powstaje pod powierzchnią oceanu, może dojść wtedy do powstania fali tsunami. W XXI wieku najbardziej niszczycielskie tsunami miało miejsce w grudniu 2004 roku w pobliżu Sumatry, czyli wyspy należącej do Indonezji. W wyniku tego tsunami śmierć poniosło niemal 300 tysięcy osób.

Wschodnie wybrzeże Azji i występujące tam zjawiska wulkaniczne oraz trzęsienia Ziemi są częścią większego obszaru, gdzie te zjawiska również występują, a obszar ten nosi nazwę “ognistego pierścienia Pacyfiku”. To znaczy, że na każdym wybrzeżu tego oceanu będziemy mogli spotkać właśnie wspomniane wcześniej trzęsienia Ziemi i zjawiska wulkaniczne, a więc będą one występować nie tylko na wschodzie Azji, ale również w Nowej Zelandii, a także na zachodnich wybrzeżach obu Ameryk. Zarówno zjawiska wulkaniczne jak i trzęsienia Ziemi oraz powstające w ich wyniku fale tsunami należą do jednych z najtragiczniejszych kataklizmów. Mogą one powodować śmierć wielu osób oraz wystąpienie ogromnych strat materialnych. W przypadku wybuchów wulkanu emitowane wtedy gazy doprowadzały do czasowych zmian klimatu na całej planecie. Jednak wybuchy wulkanów mogą dać też coś pozytywnego.
W wyniku kolejnych erupcji może dochodzić do powstania wysp. Takimi wyspami, które są jednymi wielkimi wulkanami, są chociażby Hawaje. Także w pobliżu wulkanów możemy znaleźć bardzo żyzne gleby wulkaniczne, które powstały na pyłach i popiołach wulkanicznych. Doskonałym przykładem takiego wykorzystania obszarów w sąsiedztwie wulkanów będzie wyspa Java znajdująca się w Indonezji. Ani wybuchom wulkanów, ani trzęsieniom Ziemi nie jesteśmy w stanie zapobiec. Działalność człowieka będzie się więc skupiać na ograniczaniu ich negatywnych efektów. Próbujemy przewidywać wybuchy wulkanów czy trzęsienia Ziemi monitorując aktywność geologiczną w danym obszarze. Ograniczamy zabudowania w terenach szczególnie narażonych na występowanie tych zjawisk. Próbujemy także tworzyć budowle bardziej odporne na zniszczenia, które mogłyby wywołać na przykład trzęsienia Ziemi.
Jednak nawet dziś nie jesteśmy w stanie dokładnie przewidzieć występowania ani trzęsień Ziemi, ani erupcji wulkanicznych.