Posłuchaj tego tekstu w formie podcastu:

Zjawiska meteorologiczne potrafią wpływać na bieg wydarzeń historycznych. Przykładów jest wiele. Napoleon miał z pogodą wiele problemów. W czasie marszu na Moskwę, po okresie ogromnych upałów w lecie przyszły ulewne opady deszczu. Opisy tamtych zdarzeń mówią o dziesięciu tysiącach martwych zwierząt wzdłuż drogi do Wilna, a 25 tysięcy żołnierzy się rozchorowało.

Z drugiej strony w 1795 roku atak zimy pozwolił francuskiej kawalerii wziąć do niewoli kilkanaście holenderskich … okrętów, które zostały unieruchomione przez lód. Z resztą, stało się to możliwe między innymi dzięki prognozie pogody wykonanej w oparciu o zachowania pająków. Francuski fizyk Denis-Bernard Quatremère d’Isjonval, walczący po stronie holenderskiej trafił do więzienia i tam spędzał długie godziny na obserwacji zachowań pająków. W 1795 napisał list do jednego z generałów armii francuskiej, w którym stwierdził, że dalsze podstępy wojsk Napoleona we Holandii nie są zagrożone przez pogodę i za 2 tygodnie pojawi się silny mróz. I faktycznie tak było. Nawet najcięższa artyleria pokonywała holenderskie, skute lodem kanały. Disjonval został wypuszczony z więzienia, a Francuzi 28 stycznia 1795 roku weszli do Utrechtu.

Napoleon miał także problemy w ostatniej swojej bitwie, które również przynajmniej częściowo, mógł zawdzięczać pogodzie. Ulewne deszcze, jakie padały w przed dzień bitwy pod Waterloo spowodowały do zmniejszenia strat powodowanych przez ostrzał artyleryjski, a to właśnie Napoleon dysponował większą liczbą dział.

Również mróz znacząco wpłynął na historię. Problemy z nim miał Napoleon w czasie drogi powrotnej z Moskwy.

Niskie temperatury wpłynęły także na wojska niemieckie w czasie II wojny światowej. W grudniu 1941 mrozy nękały całkowicie do nich nieprzygotowane wojska Hitlera, temperaturami w okolicach -40C. Rannych oraz cierpiących z powodu mrozu było tak wielu, że nie można było wszystkim pomóc. Żołnierze byli tak przemarznięci, że nie byli nawet w stanie wziąć karabinów do ręki.

Z kolei upały w czasie wojny w Mandżurii w lipcu 1904 roku spowodowały, że żołnierze nagle przestali walczyć. Nawet więcej, wojska japońskie wyjęły … Wachlarze aby nieco złagodzić trudne warunki termiczne.

Już w jednym z wcześniejszych odcinków wspominałem o pokoju pomiędzy Anglikami a Francuzami w 1360 roku, do którego doprowadził opad gradu powodujący śmierć tysiąca angielskich żołnierzy. W celach pokojowych wykorzystano grad także później. W 1757 roku w Berlinie mnóstwo ludzi rozmawiało na ulicach o nieuniknionym wybuchu wojny. Wiadomo, że istnieje cos takiego jak samospełniające się przepowiednie. Aby temu zaradzić, król Fryderyk Wielki nakazał wstawić do gazety wiadomość o ogromnym gradobiciu w Poczdamie z gradem wielkości dyń i zabitym bydłem. Tego gradobicia nie było, ale ulica porzuciła rozmowy o wojnie i zajęła się właśnie nim, czyli całkowicie fikcyjną sytuacją.

Śnieg także wpływał na losy historii. Około 400 r. Pne wpłynął na wyniki bitew w czasie wojny peloponeskiej. Po zajęciu przez Ateńczyków górskiej twierdzy Pylos rozpętała się zamieć, która uratowała zdobywców fortecy przed Spartanami i w konsekwencji pomogła pokonać „Trzydziestu Tyranów”.

Na historię Japonii wpłynął także wiatr. W 1274 wojska mongolskie pod wodzą Kubilaj-chana za pomocą floty liczącej tysiąc statków zaczęły atakować Kiusiu. Nie wchodząc w szczegóły bitwy, plany te zostały pokrzyżowane przez sztorm, którego efekt był taki, że przetrwała zaledwie 1/3 floty. Podobno można przegrać bitwę, ale nie przegrać wojny. I z takiego założenia wyszedł Kubilaj chan. W 1281 znowu rozpoczął się atak na wyspy japońskie, znacznie większą flotą ale już podzieloną na mniejsze grupy statków. Silny opór obrońców spowodował, że zdecydowano połączyć się całą flotę i dokonać druzgocącego ataku, ale gdy tylko statki znalazły się w jednym miejscu, do gry wkroczył tajfun, w wyniku którego według szacunków zniszczeniu uległo 4 tysiące statków i zginęło około 100 tysięcy Mongołów.

Prąd strumieniowy, to bardzo szybki, poziomy prąd powietrza na wysokości około 12 km. Dzisiaj jest wykorzystywany również w lotnictwie cywilnym. Gdy samoloty lecą na wschód, wykorzystują go, aby spalić mniejszą ilość paliwa. Wykorzystywany był także w czasie II wojny światowej, kiedy to wiedza o nim była skrzętnie ukrywana. Pierwsi odkryli go Niemcy, którzy zadziwili przeciwników prędkością, z jaką przemieszczały się sterowce. W 1940 roku wpadli (dosłownie) na niego Amerykanie, których eskadrę bombowców wiatr zepchnął z trasy i musieli wyrzucić bomby do morza. Celem miało być wtedy Tokio.

Z najnowszych wydarzeń, chyba najbardziej kojarzymy wojnę na Ukrainie. Wiosenne roztopy umożliwiły wojskom ukraińskim skuteczną obronę w początkowej fazie konfliktu, kiedy wojska rosyjskie musiały przemieszczać się po utwardzonych drogach, ponieważ grunt zbyt grząski dla ciężkiego sprzętu. Innym przykładem jest ograniczenie Rosji dostępu do danych pogodowych Europejską Organizację Eksploatacji Satelitów Meteorologicznych i kilka innych. Dlaczego? Decyzja taka została podjęta ze względu na ryzyko użycia w wojnie broni chemicznej, do której skutecznego zastosowania potrzebna jest dobra prognoza pogody, w szczególności wiatru.

Jak widać, pomimo upływu setek, a nawet tysięcy lat, pogoda w dalszym ciągu odgrywa duże znaczenie w konfliktach zbrojnych.

Źródła:

Wielkie katastrofy i anomalie klimatyczne w dziejach / Randy Cerveny

Klimat i człowiek / Christian-Dietrich Schönwiese