Posłuchaj tego tekstu w formie podcastu:

Etiopia to kraj znajdujący się we wschodniej części Afryki. Jest to jeden z najstarszych niepodległych krajów na tym kontynencie, który jednak w dalszym ciągu boryka się nawet z tymi podstawowymi problemami. Na początku wyjaśnijmy kilka różnic. Niedożywienie będzie oznaczało niespełnienie normy kalorycznej spożywanych posiłków. Krótko mówiąc jemy za mało. Głód z kolei będzie oznaczał czasowy brak pożywienia. A więc mówiąc jeszcze prościej nie jemy nic. Głód utajony natomiast jest to niespełnienie normy białkowej przy spełnieniu normy kalorycznej. Czyli mówiąc prościej jemy niewłaściwie. Ile wynoszą te normy, o których wspominałem? Racjonalne odżywianie zakłada normę kaloryczną na poziomie 2400-2700 kcal i od 50 do 80 gram białka na dobę.

Oczywiście to ile jedzenia potrzebujemy zależy od kilku elementów. Mężczyźni generalnie jedzą więcej niż kobiety. Osoby ciężko pracujące fizycznie potrzebują więcej pożywienia niż osoby, które pracują mniej. Dorośli spożywają więcej jedzenia niż dzieci i takich przykładów moglibyśmy mnożyć. To nie jest tak, że problem głodu występuje tylko w Etiopii. Jest to na tyle poważne zjawisko, że z problemami niedożywienia i głodu zmaga się blisko jedna trzecia wszystkich krajów znajdujących się na świecie. Większość z nich niestety znajduje się w Afryce, a jednym z nich jest właśnie omawiana dzisiaj Etiopia. Przyczyn głodu jest bardzo wiele. Jedną z najważniejszych są klęski żywiołowe, czyli susze lub powodzie.

Klęski żywiołowe powodują pojawianie się problemu z dostępem do żywności w momencie, kiedy nie wyrosną plony i nie zbierzemy żywności, pojawia się nagle problem głodu. Kolejną przyczyną głodu jest zniszczenie upraw przez występujące w danym miejscu plagi. Innym czynnikiem powodującym wzrost problemów z dostępem do żywności będzie pustynnienie, które może być związane z kilkoma rzeczami, między innymi ze zmianami klimatu lub niewłaściwą gospodarką rolną.

To były przyrodnicze czynniki, które wpływają na głód. Natomiast są też pewne czynniki, które zależą od działalności człowieka. Jednym z najważniejszych jest eksplozja demograficzna, a więc gwałtowny przyrost liczby ludności. Ta liczba ludności w wielu krajach rośnie szybciej niż liczba plonów, a to powoduje pojawienie się problemów z niedożywieniem i głodem. Kolejnym czynnikiem poza przyrodniczym będzie niski poziom rozwoju rolnictwa. Gdyby na obszarze Afryki zaczęto stosować w większej ilości nawozy sztuczne, gdyby powszechniejsze stało się nawadnianie i wykorzystanie maszyn przy uprawie roślin, z pewnością plony byłyby większe.

Kolejnym czynnikiem wpływającym na głód będą konflikty zbrojne, w czasie których z jednej strony celowo niszczy się uprawy, z drugiej strony ludzie zamiast uprawiać pola idą do wojska, a w związku z tym zbiory żywności będą oczywiście mniejsze. Jednak w większości tych problemów dałoby się zaradzić, gdyby przynajmniej ostatni warunek był spełniony, gdyby w Afryce były pieniądze. Wtedy nawet jeżeli przychodzi klęska żywiołowa, jeżeli nagle pojawia się głód, moglibyśmy po prostu kupić żywność. Niestety ostatnią przyczyną głodu w Afryce będzie ubóstwo. Klęski głodu przybierają tam ogromny charakter. Według szacunków najpoważniejsza klęska dotknęła Etiopię w latach 1983-1985. Z głodu cierpiało wówczas około 8 milionów osób, a ostatecznie śmierć podniosło 1 milion osób. Na szczęście od lat 90. ubiegłego wieku stopniowo sytuacja związana z głodem w Afryce ulega poprawie. Liczba głodujących nie tylko w Etiopii, ale także w innych krajach afrykańskich stopniowo spada.

Rolnictwo rozwija się. Rozwija się także edukację i służbę zdrowia. To powoduje powstawanie nowych miejsc pracy, w których nawet jeżeli nie mamy swojego pola możemy zarobić pieniądze, za które możemy w końcu kupić żywność. Pamiętajmy jednak o jeszcze jednej rzeczy. Problemy głodu nie dotyczą tylko śmierci głodowej. Pamiętajmy o tym, że jeżeli organizm jest niedożywiony, nie otrzymuje wszystkich niezbędnych składników pokarmowych w odpowiednich ilościach, będzie to się przekładać na rozwój tego organizmu. Zła dieta kobiet w ciąży będzie powodować słabszy rozwój płodu i większą śmiertelność niemowląt. Zła dieta w trakcie karmienia również będzie powodować niewłaściwy rozwój małych dzieci. Jako skutki niedożywienia należy wskazać także obniżoną sprawność fizyczną, ale także intelektualną, co w doroślejszym życiu będzie przekładać się na możliwości całego kraju w zakresie rozwoju.

Jeżeli chodzi o walkę z głodem istnieje wiele metod. Na początku warto sobie zadać pytanie, czy rybakowi lepiej dać rybę czy wędkę. Jeżeli damy mu rybę, on ją zje, ale w przyszłości znowu będzie głodny. Jeżeli damy mu wędkę, będzie w stanie sam zatroszczyć się o siebie. Przekładając to na kontynent afrykański i na sytuację mieszkańców Etiopii, warto sobie zadać pytanie, czy zbiórki żywności mają sens. Tak, mają, bo nie zawsze możliwe są długofalowe działania. W sytuacji, kiedy pojawia się nagła klęska głodu, spowodowana suszą czy powodzią, to miejscowa ludność głoduje tu i teraz i danie im tej wędki, a więc chociażby nowych nasion, maszyn rolniczych czy nawozów, nic im w tym momencie nie da, bo w tym momencie oni po prostu potrzebują żywności.

Natomiast na dłuższą metę oczywiście zdecydowanie lepsze będą działania przynoszące długotrwały efekt. Wśród nich moglibyśmy zaliczyć powiększanie areału upraw, na przykład w wyniku nawodnienia obszarów, gdzie obecnie jest zbyt mało wody. Można rozwijać techniki upraw dzięki edukacji rolników. Z pewnością bardzo ważna byłaby mechanizacja rolnictwa oraz prowadzenie nowszych odmian roślin. To wszystko jednak ze względu na niewielkie możliwości finansowe krajów afrykańskich w wielu przypadkach będzie wymagało pomocy z zewnątrz. Także rozwiązanie toczących się konfliktów będzie wpływało na poprawę sytuacji w zakresie niedoboru żywności.

Duża część krajów Afryki ma jednak problem nie tylko z dostępem do żywności, ale także z dostępem do wody pitnej. W zasadzie oba problemy najczęściej występują równolegle. Duża część krajów afrykańskich żyje w obszarach, na których występuje pora sucha i pora deszczowa. To już rodzi nam pewne problemy z dostępem do wody pitnej. Strumienie, rzeki nie płyną przez cały okres czasu, a to jest najprostsze źródło wody. Dostęp do wód podziemnych i dostarczanie tej wody to są olbrzymie koszty, na które, tak jak wielokrotnie zwracałam uwagę, nie wszystkich stać. Zwróćmy uwagę na jeszcze jedną rzecz. Oczywiście mówimy o problemie dostępu do wody pitnej. Nie każda woda, która znajduje się w rzekach płynących przez dany region, nadaje się do spożycia.

Wielu mieszkańców Afryki spożywa brudną wodę, w wyniku czego najczęściej chorują. Biegunka, a więc w zasadzie niespecjalnie groźna choroba w naszej części świata i przy naszym poziomie rozwoju medycyny stanowi poważny problem dla krajów afrykańskich. W Etiopii jeszcze 10 lat temu 1/5 zgonów to był właśnie efekt biegunki, która w gorącym klimacie prowadzi do odwodnienia, a w konsekwencji do śmierci.

Zachęcam także do obejrzenia dwóch krótkich (po nieco ponad 10 minut) filmów, które udało mi się zrealizować w Etiopii. Pierwszy z nich przedstawia sytuację kobiet i dzieci w tym kraju. Ich zajęcia i marzenia. Drugi dotyczy problemów z dostępem do wody pitnej. Oba znajdują się poniżej.