Środowisko przyrodnicze Ameryki

Posłuchaj tego materiału jako podcast:

Kiedy Krzysztof Kolumb dopłynął do Ameryki, myślał, że jest w Indiach. Nazwa Ameryka pochodzi od imienia włoskiego żeglarza, Amerigo Vespucciego. Badał on te ziemie i to właśnie na jego cześć została im nadana nazwa pochodząca od jego imienia. Mówiąc Ameryka, mamy obecnie na myśli dwa kontynenty. Amerykę Północną oraz Południową. A granica pomiędzy nimi przebiega przez sztucznie wybudowany Kanał Panamski. 

W kwestii ukształtowania terenu, bardzo charakterystyczny dla obu Ameryk, jest południkowy układ głównych form terenu. To znaczy przebiegających z północy na południe. Idąc od zachodu, na obu kontynentach, na samym początku spotkamy góry. W Ameryce północnej będą to kordyliery z najwyższym szczytem Denali, a w Ameryce południowej Andy, które są jednocześnie najdłuższym pasmem górskim na naszej planecie. Tutaj najwyższym szczytem jest Aconcagua, która ma prawie 7 km wysokości.

Denali / źródło: Autorstwa Nic McPhee from Morris, MN, USA - Denali from McKinley Princess Lodge, right, CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2280476
Aconcagua / źródło: Obraz magicaltravelling z Pixabay

W środkowej części obu kontynentów natkniemy się na równiny i niziny. W Ameryce Północnej są to Wielkie Równiny, nazywane również Wielkimi Równinami Prerii oraz Niziny Wewnętrzne, a także położona nad samą Zatoką Meksykańską Nizina Zatokowa. W Ameryce Południowej w skład pasa nizin będzie wchodziła przede wszystkim Nizina Amazonki, ale także Nizina Orinoco i Nizina Laplaty.

Wielkie Równiny w Dakocie Północnej / źródło: By USFWS Mountain-Prairie - https://www.flickr.com/photos/usfwsmtnprairie/32811663213/, CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=105446741
Lasy w Nizinie Amazonki / źródło: Autorstwa Neil Palmer/CIAT - Flickr, CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=28394053

We wschodniej części obu kontynentów spotkamy stare góry oraz wyżyny. W Ameryce Północnej będą to Appalachy, natomiast w Ameryce Południowej będzie to Wyżyna Gujańska, Brazylijska i bardziej położona na południu Wyżyna Patagońska.

Appalachy / źródło: Obraz Andrew Becks z Pixabay
Fragment Wyżyny Brazylijskiej (Pedra da Mina) / źródło: By Cecicilio - [1], CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=6132330

Ukształtowanie terenu ma oczywiście związek z budową geologiczną. Ogólna zasada jest taka, że wysokie góry będą pochodzić z ostatniego fałdowania, a więc z fałdowania alpejskiego, mówiąc jeszcze inaczej z orogenezy alpejskiej. Tak więc cała zachodnia część obu Ameryk, czyli Kordyliery i Andy, będzie to obszar, który został uformowany właśnie w trakcie ostatniego fałdowania. Będzie to oznaczać także, że to właśnie w tej części obu Ameryk będziemy mogli obserwować trzęsienia ziemi oraz zjawiska wulkaniczne i wszelkie rzeczy z nimi powiązane, takie chociażby jak gorące źródła. Wschodnia część kontynentu powstała o wiele wcześniej, a więc na przykład Appalachy powstały w czasie orogenezy hercyńskiej (to była południowa część tych gór) oraz Kaledońskiej, wtedy wykształciła się północna część tych gór.
Obszar obu Ameryk rozciąga się po obu stronach równika i w Ameryce Północnej sięga poza północne koło podbiegunowe. Tak duża rozciągłość południkowa będzie oznaczała, że na obszarze Ameryk będą znajdować się wszystkie strefy klimatyczne.

Ameryka Północna i Ameryka Południowa – klimat. Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY-SA 3.0.

Na klimat tego kontynentu dodatkowo bardzo duży wpływ będzie mieć wspominana wcześniej rzeźba terenu. Wysokie pasma górskie znajdujące się na zachodzie kontynentu będą uniemożliwiały napływ w głąb kontynentu wilgotnych mas powietrza znad oceanu. Natomiast położone w centralnej części kontynentu równiny i niziny będą umożliwiały bardzo łatwe przemieszczanie się powietrza z północy na południe i z południa na północ, czego efekty będziemy obserwować np. w postaci bardzo dużych amplitud, a więc różnic, temperatury, czy też kolejnym efektem będzie powstawanie tornad w tzw. Alej Tornad w Ameryce Północnej. Klimat równikowy, wybitnie wilgotny będzie  znajdował się głównie na obszarze Ameryki Południowej, ponieważ to właśnie przez ten kontynent przebiega równik. Zdecydowana większość niziny Amazonki będzie znajdować się właśnie w tym klimacie, który cechuje się wysoką średnioroczną temperaturą w okolicach 25 stopni. Niewielkimi różnicami temperatur pomiędzy styczniem a lipcem. W zasadzie występuje tam tylko jedna termiczna pora roku i jest to lato. No i kolejna dosyć oczywista cecha to będą wysokie opady w okolicach 2000 mm i bardzo wyrównane w ciągu roku. Oddalając się od równika znajdziemy się w typie klimatu podrównikowego, który będzie się cechował występowaniem pory suchej i pory deszczowej. Oddalając się jeszcze bardziej od równika znajdziemy się w strefie klimatów zwrotnikowych. Ta strefa klimatów będzie znajdować się na południu Brazylii, północnej części Argentyny, a w Ameryce Północnej na północy Meksyku oraz na południu Stanów Zjednoczonych. Wyróżniamy w tej strefie dwa bardzo różne od siebie typy klimatu. Klimat zwrotnikowy suchy, który znajdziemy także w Chile, czy klimat zwrotnikowy wilgotny, charakterystyczny dla obszaru Zatoki Meksykańskiej. Oczywiście będą one się głównie różnić wielkością opadów. W dalszym ciągu jest to jednak klimat, w którym średnie temperatury roczne przekraczają 20 stopni, a amplitudy, a więc różnica pomiędzy najcieplejszym a najzimniejszym miesiącem, będą stosunkowo niewielkie i nie będą przekraczać 10 stopni. Idąc od Zatoki Meksykańskiej dalej na północ znajdziemy się w strefie klimatów umiarkowanych, których znaczna część znajduje się na obszarze Stanów Zjednoczonych. W Ameryce Południowej oczywiście także znajdziemy strefę klimatów umiarkowanych, jednak jej wielkość będzie już zdecydowanie mniejsza, ponieważ Ameryka Południowa zwęża się w kierunku południowym. Strefa klimatów umiarkowanych będzie to ta sama strefa, która występuje w Polsce. Wyróżniamy sobie jej dwa rodzaje. Mianowicie mamy odmiany ciepłe oraz chłodne. Odmiany ciepłe będą znajdować się na południu i w środkowej części Stanów Zjednoczonych, odmiany chłodne natomiast będą występować na północy Stanów Zjednoczonych oraz na południu Kanady. Dodatkowo w każdej z tych odmian możemy sobie wyróżnić typy morskie, kontynentalne oraz przejściowe. Oczywiście typy morskie będą znajdować się w pobliżu wybrzeży i ogólnie będą cechować się mniejszą amplitudą temperatury oraz większą wilgotnością powodowaną przez sąsiedztwo oceanów, natomiast typy kontynentalne będą cechować się bardziej upalnymi latami, mroźniejszymi zimami no i mniejszą roczną sumą opadów. Ze względu na wspomnianą wcześniej rzeźbę terenu, zasięg typów morskich będzie większy we wschodniej części kontynentu, gdzie nie ma aż tak wysokich pasm górskich, które by uniemożliwiały wnikanie tych wilgotnych mas powietrza dalej w głąb kontynentu. Podczas gdy na zachodzie w wyniku istnienia bariery w postaci  Kordylierów w Ameryce Północnej czy Andów w Ameryce Południowej wnikanie tych wilgotnych mas powietrza dalej w głąb kontynentu jest o wiele, wiele trudniejsze. No i ostatnią strefą klimatyczną, którą spotkamy będzie strefa klimatów okołobiegunowych. W Ameryce Południowej zajmuje ona niewielką część samego południowego skrawka, a więc fragment wyżyny Patagońskiej, natomiast w Ameryce Północnej zajmuje ona dosyć spory kawałek terenu, będzie to północna część Kanady oraz największa wyspa na świecie, a więc Grenlandia. Strefa klimatów okołobiegunowych cechuje się przede wszystkim tym, że średnia roczna temperatura będzie poniżej zera, natomiast w klimacie okołobiegunowym subpolarnym średnie temperatury najcieplejszych miesięcy mogą być lekko dodatnie, podczas gdy w klimacie okołobiegunowym polarnym nawet średnia najcieplejszego miesiąca będzie mieć temperatury ujemne. Ważnym czynnikiem kształtującym klimat obu kontynentów są także prądy morskie. Bardzo charakterystycznym jest prąd morski płynący wzdłuż zachodnich  wybrzeży Ameryki Południowej, a więc prąd peruwiański. Jest to zimny prąd morski, którego efektem jest zmniejszenie opadów i powstawanie pustyń w tej części kontynentu. W podobny sposób na rejon Kalifornii będzie wpływał zimny prąd kalifornijski. U wybrzeży Brazylii czy w pobliżu Zatoki Meksykańskiej mamy do czynienia natomiast z ciepłymi prądami morskimi, które powodują wzrost opadów.

Dorzecza w obu Amerykach / źródło: Robert Szucs, source: www.grasshoppergeography.com

Na sieć rzeczną obu Ameryk oczywiście bardzo duży wpływ ma ukształtowanie terenu. Ze względu na występowanie gór w zachodniej części obu kontynentów, rzeki płynące do oceanu Spokojnego będą bardzo krótkie, natomiast zdecydowanie dłuższe i potężniejsze rzeki będą płynąć w kierunku wschodnim i uchodzić do oceanu atlantyckiego. Wśród największych rzek należałoby wymienić Amazonkę, a więc najpotężniejsza rzeka świata o największym przepływie. Jej do rzeczy obejmuje prawie połowę całego kontynentu Ameryki Południowej, natomiast w Ameryce Północnej największym systemem rzecznym będzie Mississippi – Missouri. Cechą charakterystyczną Ameryki Północnej jest także bardzo duża ilość jezior, z których największe skupione są w tak zwane wielkie jeziora.

Ponieważ na obszarze obu Ameryk występują wszystkie strefy klimatyczne, to oczywiście również w obu Amerykach będą występować także wszystkie strefy roślinne. I tak zaczynając od strefy klimatów równikowych, a więc od chociażby nizinę Amazonki, będzie występował tam wilgotny las równikowy. W klimatach podrównikowych będzie występować sawanna, w klimacie zwrotnikowym suchym będą  oczywiście występować pustynie, w klimacie umiarkowanym ciepłym zależnie od wariantu będą występować, w typie kontynentalnym suchym będzie występować amerykańska odmiana stepów, a więc preria w Ameryce Południowej zwana pampą, w typie morskim i przejściowym będą dominować lasy liściaste i mieszane, w klimacie umiarkowanym chłodnym będzie już pojawiać się taiga, a więc lasy iglaste, natomiast jeszcze dalej na północ, w klimacie okołobiegunowym subpolarnym charakterystyczna będzie tundra, a w klimacie okołobiegunowym polarnym będziemy mieć do czynienia z pustyniami lodowymi.

patronite-logos-1

GeoEdukacja to grypodcasty, kanał youtube i ta strona internetowa.

Wspieraj działalność GeoEdukacji w serwisie Patronite

Najnowsze posty:

Środowisko przyrodnicze Ameryki

Posłuchaj tego materiału jako podcast: Kiedy Krzysztof Kolumb dopłynął do Ameryki, myślał, że jest w Indiach.

16. Ameryki

Wpływ zmian klimatu na wybrane geozagrożenia

Poniższa grafika wykonana jest na podstawie materiałów dostępnych na stronie berkeleyearth.org, jednak postanowiłem ją uzupełnić

15. Relacje człowiek środowisko 18. Problemy współczesnego świata 3. atmosfera

Siła Coriolisa

Siła Coriolisa Siła Coriolisa działa na wszystkie ciała na naszej planecie, które poruszają się na

2. ziemia we wszechświecie

Geografia – klasa 1

Poniżej znajdziecie informacje na temat tego, gdzie znaleźć komplet materiałów multimedialnych przeznaczonych do geografii na

1. Metody badań 2. ziemia we wszechświecie 3. atmosfera 4. hydrosfera 5. litosfera

Kenia. Turystyczny potencjał

Posłuchaj tego tekstu w formie podcastu: Kenia to kraj, który sąsiaduje z omawianą wcześniej Etiopią.

15. Afryka

Dodaj komentarz