Taką lekcję najlepiej przeprowadzić w terenie. W wakacje byłem w takim miejscu.

Kamieniołom Zachełmie. Może nie będę się rozpisywał o historii tego miejsca, ale przejdę do konkretów.

Po pierwsze – metoda tektoniczna i analiza profili geologicznych.

Metoda tektoniczna zakłada między innymi, że deformacja skał jest młodsza od najmłodszej warstwy, którą obejmuje.

Luka stratygraficzna, Kamieniołom Zachełmie. Fot. Michał Barański

Na zdjęciu widać dziurę w czasie wynoszącą raptem 160 milionów lat. Skały leżące ukośnie pochodzą z dewonu środkowego. Te zalegające niemal poziomo to już perm górny i trias dolny.

Tak w ogromnym uproszczeniu: Te ukośnie ułożone skały powstały w okresie dewonu a zostały sfałdowane w orogenezie hercyńskiej. Następnie zostały obszar ten został zrównany w wyniku erozji. A dopiero potem w okresie końca triasu i początku permu zaczęły się tworzyć warstwy, które na zdjęciu zalegają poziomo.

W kolejnych etapach mogło to wyglądać mniej więcej tak:

1. Powstanie osadów w okresie dewonu

Ale to jeszcze nie wszystko.

Kamieniołom słynie z tropów ichtiostegi (choc odnajdziemy tam również stromatolity), widoczne na zdjęciu poniżej. Szkoda, że nie skamieniałość, bo łatwiej byłoby nawiązać do kolejnej metody datowania dziejów ziemi określającej wiek względny – metody skamieniałości przewodnich. Metoda ta odnosi się organizmów szeroko rozpowszechnionych na całej planecie i żyjących w stosunkowo krótkim okresie czasu, przez co staja się charakterystyczne dla danego okresu geologicznego.

Ślady ichtiostegi. Fot. Michał Barański

Ale jakby tego było mało, to znajdziemy tam jeszcze szczeliny z wysychania, które powstają w czasie gdy osad wysycha w płytkiej wodzie, np w płytkim morzu. Jak widać przeszłość możemy odczytywać nie tylko z układów poszczególnych warstw, ale z o wiele większej liczby “danych” znajdujących się w skałach, a przedstawione przeze mnie przykłady to i tak tylko niewielka część tego, na czym znają się fachowcy.

Szczeliny wysychania widoczne w prawym górnym roku zdjęcia. Na pierwszym planie stromatolity. Fot. Michał Barański

Jeżeli kogoś szczególnie zainteresowało to miejsce, to znacznie więcej informacji znajdzie pod poniższym adresem:

http://geoportal.pgi.gov.pl/zrozumiec_ziemie/wycieczki/swietokrzyskie_1/dzien_V/punkt_5_1

GeoEdukacja to gry, podcasty, kanał youtube i ta strona interentowa.

Wspieraj działalność GeoEdukacji w serwisie Patronite.