Analizując piramidę płci i wieku możemy się dowiedzieć z jakim typem społeczeństwa mamy do czynienia i w jakiej fazie rozwoju demograficznego znajduje się dany kraj.
Klasycznie wyróżniamy 3 typy społeczeństw, ze względu na kształt piramidy:
Społeczeństwo młode (progresywne) będzie cechować się szeroką podstawą piramidy spowodowaną dużą liczbą urodzeń. Taki kształt będzie charakterystyczny zarówno dla krajów znajdujących się w pierwszej fazie rozwoju demograficznego, gdzie pomimo dużej liczby urodzeń jest także duża liczba zgonów a więc sam przyrost naturalny jest nieznacznie dodatni, jak i dla drugiej i trzeciej fazy, gdzie występuje eksplozja demograficzna a przyrost naturalny osiąga znaczne wartości dodatnie, przekraczające nawet 30 promili. Przykładem takiego kraju jest Czad, którego piramida płci i wieku znajduje się poniżej.
Społeczeństwo zastojowe (stacjonarne) oznacza równowagę pomiędzy liczbą urodzeń a zgonów. Młodsze pokolenia zastępują starsze roczniki. Taka sytuacja będzie dotyczyć państw znajdujących się w czwartej fazie rozwoju demograficznego. Ponieważ piramida płci i wieku w większości przypadków pokazuje dane demograficzne z przestrzeni ponad 80 lat, trudno nam będzie znaleźć kraj, w którym sytuacja demograficzna w tym okresie czasu jest stabilna. Oznaczałoby to, że nie było w tym okresie żadnych wojen oraz zmian w zakresie polityki rodzinnej, czy modelu rodziny i sposobu życia. Kształt takiej piramidy powinien być w miarę wyrównany i zwężać się dopiero w górnej części. Jako przykład takiego kraju możemy wskazać Islandię , wykres poniżej.
Wreszcie mamy trzeci typ, czyli społeczeństwo stare (starzejące się / regresywne). Ten typ będzie charakterystyczny dla piątej fazy rozwoju demograficznego. Przyrost naturalny osiąga tu wartości ujemne, ponieważ rodzi się mniej osób niż umiera. Starsze pokolenia nie są zastępowane przez młodsze roczniki. Kształt piramidy jest bardzo charakterystyczny. W dolnej części jest węższa, następnie stopniowo się rozszerza. Największą szerokość może osiągać w różnym wieku – to sprawa indywidualna w poszczególnych krajach. Może to nastąpić zarówno w okolicach 30 lat jak i 60. Potem, w grupie osób starszych znowu piramida zaczyna się zwężać. Poniżej jako przykład piramida płci i wieku dotycząca Japonii.
Do tego wszystkiego należy pamiętać o kilku prawidłowościach. Zawsze w młodszych rocznikach jest nadwyżka chłopców nad dziewczynkami, po prostu rodzi ich się więcej. W starszych rocznikach sytuacja jest odwrotna – tutaj mamy przewagę kobiet. Żyją one dłużej. Nadwyżka kobiet rozpoczyna się w różnych krajach w różnym wieku. W niektórych przewaga kobiet pojawia się już wśród osób liczących 35 lat, w innych koło 50. Te różnice wynikają między innymi z rozwoju medycyny. Sama nadwyżka kobiet to efekt nadumieralności mężczyzn, która jest spowodowana tym, że mężczyźni częściej wykonują bardziej niszczące organizm prace fizyczne oraz prowadzą mniej zdrowy tryb życia w porównaniu do kobiet. Częściej nadużywają alkoholu, mają nałogi, jedzą niezdrowe jedzenie.
To wszystko dotyczy sytuacji normalnej, która nie zostaje w jakiś sposób zaburzona. Bo gdy ulegnie to zaburzeniu, wtedy dochodzi do zmian nie tylko we wskaźnikach feminizacji/maskulinizacji (liczby kobiet na 100 mężczyzn / liczby mężczyzn na 100 kobiet), ale także w kształcie piramidy. Z pewnością duża część osób kojarzy tutaj Chiny i wprowadzoną przez nich w ubiegłym wieku polityką jednego dziecka. Oprócz tego, że wpłynęła ona na zmniejszenie przyrostu naturalnego to doprowadziła też do zachwiania równowagi płci i obecnie występuje tam duża nadwyżka mężczyzn. Piramida płci i wieku Chin widoczna jest poniżej.
Tymczasem o wiele powszechniej występującym zaburzeniem piramidy płci i wieku wydaje się inny przykład. Szczególnie jest on widoczny w krajach znajdujących się w rejonie Zatoki Perskiej. Olbrzymie dochody tych krajów ze sprzedaży ropy naftowej umożliwiają bardzo dynamiczny rozwój inwestycji, do powstania których brakuje jednak pracowników. Wiele osób zapewne słyszało o przykrych wydarzeniach, jakie miały miejsce w czasie budowy stadionów na Mistrzostwa Świata w piłce nożnej w Katarze w 2022 roku. Liczbę osób, które zginęły przy ich budowie z pewnością nigdy do końca nie zostanie poznana (szacunki mówią nawet o ponad 6 tysiącach, oficjalne dane podają liczbę 38 osób). Ale jedno nie podlega wątpliwości. Osobami, które zginęły – byli imigranci zarobkowi. W krajach tego regionu obserwuje się znaczny napływ imigrantów, szczególnie płci męskiej w wieku około 30 lat. Ponieważ kraje takie jak Katar, Zjednoczone Emiraty Arabskie czy Bahrajn są stosunkowo nieliczne pod względem liczby ludności, dlatego napływ imigrantów bardzo wyraźnie zaznacza się w strukturze demograficznej i doskonale go widać na piramidach płci i wieku. Widoczna jest na nich ogromna nadwyżka mężczyzn w wieku około 30-40 lat oraz generalnie znaczna przewaga tego rocznika w liczbie ludności kraju. Wyraźnie widzimy, że nie jest to odosobniony przypadek a raczej efekt ogólnego trendu wynikającego z rosnącej globalizacji i możliwościami poszukiwania pracy poza granicami kraju. Doskonale zdajemy sobie sprawę, że takie procesy dotyczą również krajów europejskich, jednak nie odznaczają się one aż tak mocno w ich strukturze demograficznej. Dlatego poniżej, oprócz piramid płci i wieku pochodzących z rejonu Zatoki Perskiej znajdziecie również dla porównania Niemcy uznawane za kraj o charakterze imigracyjnym. Wśród krajów znajdujących się poniżej natkniecie się także na Sri Lankę, jako przykładu kraju o charakterze emigracyjnym. To właśnie Sri Lanka jest jednym z państw, które “oddaje” swoich pracowników. I być może właśnie ten efekt jest widoczny w strukturze demograficznej tego kraju w postaci szybko pojawiającej się nadwyżki kobiet oraz “wcięcia” w piramidzie w tym samym czasie, kiedy wzrasta wskaźnik feminizacji.
Może kiedyś będzie trzeba poszerzyć te trzy charakterystyczne typy piramid o czwarty… Społeczeństwo imigracyjne…?
Środowisko przyrodnicze Ameryki
Posłuchaj tego materiału jako podcast: Kiedy Krzysztof Kolumb dopłynął do Ameryki, myślał, że jest w Indiach.
Wpływ zmian klimatu na wybrane geozagrożenia
Poniższa grafika wykonana jest na podstawie materiałów dostępnych na stronie berkeleyearth.org, jednak postanowiłem ją uzupełnić
Siła Coriolisa
Siła Coriolisa Siła Coriolisa działa na wszystkie ciała na naszej planecie, które poruszają się na
Geografia – klasa 1
Poniżej znajdziecie informacje na temat tego, gdzie znaleźć komplet materiałów multimedialnych przeznaczonych do geografii na
Kenia. Turystyczny potencjał
Posłuchaj tego tekstu w formie podcastu: Kenia to kraj, który sąsiaduje z omawianą wcześniej Etiopią.
