Posłuchaj tego tekstu w formie podcastu:

Bliski Wschód jest to region, który leży na pograniczu trzech kontynentów – Europy, Afryki oraz Azji. Przy czym zdecydowanie największa część tego obszaru leży na kontynencie azjatyckim. Zaliczamy do niego 16 państw, jeżeli wliczymy tutaj autonomię palestyńską.

Wśród najważniejszych krajów tego regionu należałoby wymienić Arabię Saudyjską, Irak, Iran, Egipt znajdujący się już w Afryce czy Turcję, której część leży już w Europie. Jest to region, którego jedną z cech charakterystycznych będzie bardzo surowy klimat, który będzie się przejawiał po pierwsze wysokimi temperaturami, które latem osiągają wartości 40 stopni Celsjusza oraz bardzo niewielkimi opadami. Efektem tych dwóch elementów klimatu będą pustynie, które występują na bardzo dużej części tego obszaru, a największą z nich będzie pustynia arabska znajdująca się na półwyspie arabskim. Na Bliskim Wschodzie mieszka około 400 milionów osób, przy czym rozmieszczenie tej ludności jest bardzo zróżnicowane. Niewielka gęstość zaludnienia będzie występować na przykład na wspomnianej wcześniej pustyni arabskiej czy we wschodniej części Iranu. Delta Nilu będzie bardzo gęsto zaludnionym obszarem w porównaniu do pozostałej części Egiptu. Gęsto zaludnione będą także wybrzeża Morza Śródziemnego.

Wśród osób zamieszkujących ten teren aż 95% z nich stanowią muzułmanie, a więc wyznawcy religii, która nazywa się Islam. Islam to religia, która powstała w VII wieku naszej ery i wywodzi się z judaizmu oraz z chrześcijaństwa. Wszystkie te trzy religie tak naprawdę powstały na Bliskim Wschodzie. Najstarszą z nich jest judaizm, który powstał ponad 1000 lat przed naszą erą. Powstanie chrześcijaństwa datujemy na I wiek naszej ery, z kolei Islam tak jak powiedziałem VII wiek naszej ery. Wszystkie te trzy religie są religiami monoteistycznymi, a niektóre ich elementy się wzajemnie przenikają. Jerozolima, która znajduje się w Izraelu, jest miastem bardzo ważnym dla wszystkich trzech wymienionych religii, a więc dla judaizmu, chrześcijaństwa oraz islamu. Z Islamem powinniśmy kojarzyć sobie kilka podstawowych pojęć. Świętą księgą Islamu jest Koran, świątynią będzie meczet, a wysoka wieża znajdująca się w pobliżu to będzie minaret. Kolejną cechą charakterystyczną dla Islamu jest publiczne wyznanie wiary, czyli modlitwa z twarzą zwróconą w kierunku Mekki. Jednym z obowiązków, jakie każdy muzułmanin musi spełnić, jest odbycie przynajmniej jeden raz w życiu pielgrzymki do Mekki, a więc świętego miasta. Ostatnim terminem, który z pewnością warto sobie kojarzyć, to Ramadan, który jest miesiącem postu, w trakcie którego, począwszy od wschodu aż do zachodu słońca, obowiązuje zakaz jedzenia oraz picia. W religii islamskiej relacje, które tworzą się wewnątrz rodziny, są ściśle schierarchizowane. Żona podporządkowana jest mężowi, dzieci podporządkowane są rodzicom. Zapewne to, z czym kojarzymy sobie także Islam, to wygląd kobiet. Islam nakazuje kobietom, aby strój, który noszą,
zasłaniał ciało oraz włosy. Zależnie od tego, w jakim stopniu ta twarz jest zasłonięta, będziemy tutaj wyróżniać hijab, czador, nikab oraz burkę, która, gdzie nawet oczy, są zasłonięte taką drobną siatką. Islam wpływa jednak nie tylko na kulturę, ale także na gospodarkę.
Takim doskonałym przykładem będzie tutaj zakaz spożywania wieprzowiny, gdyż świnia jest uznawana w tej religii za zwierzę nieczyste, a będzie to się oczywiście przekładać na rolnictwo, a konkretniej mówiąc na chów (a raczej jego brak) trzody chlewnej w krajach muzułmańskich.

Poza Islamem Bliski Wschód z pewnością powinniśmy sobie kojarzyć z zasobami ropy naftowej. To właśnie w tym regionie znajdują się jej największe złoża na świecie, a jest to niemal połowa wszystkich. Oprócz ropy znajdziemy tam także duże ilości gazu, będzie to z kolei niemal 40% wszystkich zasobów. Oczywiście na sprzedaży obu tych surowców można zarobić duże pieniądze, co doskonale widać na przykładzie tych krajów. To właśnie ze sprzedaży ropy naftowej i gazu ziemnego w wielu z tych krajach wprowadzono darmową edukację i opiekę medyczną, która stoi tam na bardzo wysokim poziomie. Jak duże jest znaczenie ropy naftowej dla regionu
doskonale widać na przykładzie Zjednoczonych Emiratów Arabskich oraz rozwoju Dubaju, w którym możemy chociażby odnaleźć wyspę w kształcie palmy czy najwyższy budynek na świecie, czyli Burj Khalifa.

Oczywiście nie jest tak, że ropa naftowa i gaz ziemny rozmieszczone są w całym regionie blisko wschodnim. Znajdziemy tutaj kraje, w których zasoby tego surowca będą większe. Należałoby do nich zaliczyć chociażby Arabię Saudyjską, Iran, Irak czy Kuwait. Natomiast niewielkie zasoby będą występować na przykład w Jordanii czy Libanie. Kraje, które eksportują ropę naftową, zrzeszone są w organizacji, która nazywa się OPEC. W przetłumaczeniu na polski skrót ten będzie oznaczał dosłownie Organizację Krajów Eksportujących Ropę Naftową. Kraje, które są zrzeszone w tej organizacji podejmują decyzje dotyczące wydobycia ropy naftowej i w ten sposób wpływają na ceny tego surowca. W przypadku, kiedy zmniejszane jest wydobycie, a więc ilość tego surowca na rynku maleje,
wtedy jego cena rośnie.

Pamiętajmy jednak o tym, że ropa nie jest jedynym źródłem dochodów dla krajów tego regionu. Niektóre z krajów postanowiły ją wykorzystać do tego, aby poprawić swoją sytuację i rozwinąć inne gałęzie przemysłu lub usług. W Zjednoczonych Emiratach Arabskich, o których wspomniałem wcześniej w kontekście Dubaju, największy dochód obecnie generują usługi, a konkretnie bankowość. Inne kraje w coraz większym stopniu inwestują w przemysł przetwórczy lub turystykę. Jeżeli pamiętamy o niekorzystnych warunkach przyrodniczych na zdecydowanej większości tego obszaru, to zdajemy sobie sprawę z pewnością, że przy wysokich temperaturach i niewielkich opadach bardzo małe szanse na rozwój ma rolnictwo. Jednak właśnie dzięki pieniądzom pochodzącym ze sprzedaży ropy naftowej, jakie pozyskiwała i dalej pozyskuje Arabia Saudyjska, możliwe jest nawadnianie pól i uprawa roślin nawet w klimacie tak niesprzyjającym, jak i panuje na półwyspie arabskim. Znajdziemy tam takie bardzo charakterystyczne pola w kształcie okręgów, ponieważ właśnie po okręgu przemieszczają się ramiona, które nawadniają dane pole. Te pola widać chociażby na zdjęciach satelitarnych widocznych w Google Maps.

Bliski wschód powinniśmy jednak kojarzyć sobie także z konfliktami zbrojnymi. Pomimo tego, że 95% ludności są to wyznawcy islamu, to jednak jest to region bardzo mocno targany konfliktami. Islam nie jest jednorodną religią. Tak samo jak w zakres chrześcijaństwa wchodzi chociażby religia rzymskokatolicka i protestantyzm, tak samo islam moglibyśmy w najprostszy sposób podzielić na Szyitów i Sunnitów. Dodatkowo jest to region, w którym ścierają się wpływy także innych państw spoza tego regionu. W efekcie możemy obserwować wiele toczących się tam konfliktów. Do najbardziej znanych należy z pewnością zaliczyć konflikt izraelsko-arabski, który trwa niemal nieprzerwanie od 1948 roku. Innym bardzo ważnym konfliktem była wojna w Iraku. Irak toczył kilka wojen, ostatnia rozpoczęła się w 2003 roku, której efektem było obalenie reżimu Saddama Husajna. W 2011 roku z kolei w Syrii doszło do wojny domowej i próby obalenia prezydenta tego kraju. W trakcie samej wojny domowej udokumentowano kilka przypadków użycia broni chemicznej. Niestabilna sytuacja na pograniczu dwóch wspomnianych wcześniej krajów, a więc Iraku i Syrii, stworzyła dogodną sytuację dla islamskich fundamentalistów i to właśnie na tym obszarze powstało państwo islamskie, które z kolei odpowiadało za ataki terrorystyczne, które miały miejsce w Europie.

Widzimy więc na tym przykładzie doskonale, że niestabilna sytuacja polityczna w zupełnie innej części świata, w której my żyjemy może jednak prowadzić do zagrożeń dla naszego regionu. Efektem konfliktów zbrojnych, które toczą się na Bliskim Wschodzie, nie będą jednak tylko zamachy terrorystyczne, które mogą się wydarzyć w Europie, czy zniszczenia materialne i śmierć cywilów na obszarach, na których toczą się konflikty. Wielu ludzi decyduje się na porzucenie własnych domów i ucieczkę z tych regionów do tych części świata, w których jest bezpieczniej. Efektem przemian na Bliskim Wschodzie, jakie miały miejsce w latach 2011-2013, które zostały później nazwane Arabską Wiosną, była masowa emigracja z tego regionu i napływ ludności do Europy. Szacunki mówią o tym, że do Europy w 2015 roku trafiło blisko 2 miliony osób.

Niestabilność tego regionu ma przełożenie także na nasze portfele. Skoro wspomnieliśmy wcześniej, że jest to główny region, w którym wydobywana jest ropa naftowa, to niestabilna sytuacja polityczna w tej części świata będzie się również przekładać na ceny ropy naftowej, a te z pewnością odczujemy w naszych portfelach.